Apache i Nginx to dwa najpopularniejsze na świecie serwery WWW o otwartym kodzie, które razem obsługują ponad 50% ruchu w Internecie. Wybór między nimi to kluczowa decyzja dla administratorów i właścicieli stron, bo wpływa na wydajność, bezpieczeństwo i koszty operacyjne.
- Fundamentalna różnica w architekturze serwerów
- Porównanie wydajności: treści statyczne i dynamiczne
- Zużycie zasobów i efektywność pamięci
- Konfiguracja i elastyczność
- Obsługa równoczesnych połączeń i problem C10K
- Funkcjonalność bezpieczeństwa i ochrona
- Obsługa zasobów i formaty konfiguracji
- Przypadki użycia i rekomendacje
- Wspólne wdrażanie – Nginx jako reverse proxy
- Praktyczne wyniki testów wydajnościowych
- WordPress: praktyczne rozważania
Apache HTTP Server (1995, Robert McCool) przez lata dominował, jednak Nginx (2004, Igor Sysoev) zdobył silną pozycję dzięki wydajności i skalowalności. Poniżej porównujemy architekturę, wydajność, konfigurację i typowe zastosowania, by łatwiej dopasować serwer do specyficznych potrzeb.
Fundamentalna różnica w architekturze serwerów
Sercem różnic jest sposób obsługi żądań – wpływa on bezpośrednio na zarządzanie zasobami i zachowanie pod obciążeniem.
Szybkie porównanie cech Apache vs Nginx
Aby od razu uchwycić kluczowe różnice, zobacz zestawienie najważniejszych parametrów:
| Cecha | Apache | Nginx |
|---|---|---|
| Model współbieżności | process/thread-per-connection (MPM: prefork, worker, event) | event-driven, nieblokujący |
| Treści statyczne | dobrze przy małym/średnim ruchu | bardzo szybko, wbudowane buforowanie |
| Treści dynamiczne | natywnie (np. mod_php) | przez zewnętrzny procesor (np. PHP‑FPM) |
| .htaccess | tak (konfiguracja per katalog) | nie (brak narzutu na sprawdzanie plików) |
| Zużycie zasobów | wyższe na połączenie | niskie na połączenie |
| Skalowalność (C10K+) | ograniczenia przy bardzo dużej współbieżności | projektowany pod C10K i więcej |
| Rola reverse proxy | możliwa | naturalna (proxy, load balancing) |
| Konfiguracja | elastyczna, bogaty ekosystem modułów | spójna, prosta składnia (server, location) |
| Typowe zastosowania | hosting współdzielony, legacy LAMP | wysoki ruch, mikroserwisy, chmura |
Architektura oparta na procesach w Apache
Apache używa procesów lub wątków, gdzie każde żądanie obsługuje dedykowany proces/wątek. To prosty model, lecz przy dużej współbieżności zużywa sporo CPU i RAM.
MPM prefork tworzy osobny proces na żądanie, co jest stabilne, ale kosztowne zasobowo. Ulepszone worker MPM i event MPM ograniczają narzut, jednak Apache ładuje kopię mod_php dla każdego pracownika, nawet gdy serwuje pliki statyczne, co podnosi zużycie pamięci.
Architektura sterowana zdarzeniami w Nginx
Nginx wykorzystuje nieblokujący model event-driven, zaprojektowany z myślą o problemie C10K. Jeden proces roboczy obsługuje równolegle tysiące połączeń w ramach pojedynczego wątku, minimalizując przełączenia kontekstu i narzut.
Efekt: Nginx utrzymuje wysoką skalowalność i stabilność przy setkach tysięcy połączeń, a klasyczny model process-per-connection wymaga znacząco więcej zasobów na każde połączenie.
Porównanie wydajności: treści statyczne i dynamiczne
Wydajność zależy od typu treści. Statyczne (HTML, obrazy, CSS, JS) są identyczne dla wszystkich użytkowników; dynamiczne (np. PHP) generują się „w locie”.
Serwowanie treści statycznych
Nginx jest wyraźnie szybszy w statykach dzięki asynchronicznej architekturze i buforowaniu, co zapewnia natychmiastowy dostęp do plików przy wysokim ruchu. Apache jest efektywny przy mniejszych obciążeniach, ale pod presją skoków ruchu traci przewagę.
W teście przy 100 równoczesnych użytkownikach Nginx osiągnął 202,19 żądania/s i 175,8 ms opóźnienia vs Apache 199,80 żądania/s i 180,2 ms. Przewaga Nginx rośnie wraz z wybuchowym ruchem.
Serwowanie treści dynamicznych
Apache potrafi natywnie wykonywać dynamiczny kod (np. mod_php), bez warstwy pośredniej.
Nginx przekazuje żądania do zewnętrznego procesora (np. PHP‑FPM). To wymaga konfiguracji, ale narzut dotyczy tylko żądań dynamicznych, a statyki idą najkrótszą ścieżką.
W testach Apache z mod_php odnotował 205 timeoutów i 10 s maksymalnego opóźnienia, podczas gdy Nginx + PHP‑FPM: 0 timeoutów i 320,16 ms maksymalnego opóźnienia. Nginx z PHP‑FPM utrzymywał stabilność pod obciążeniem.
Zużycie zasobów i efektywność pamięci
Efektywne gospodarowanie CPU i RAM decyduje o kosztach i stabilności przy dużym ruchu.
Apache i jego apetyt na zasoby
W modelu procesów/wątków wzrost liczby żądań = wzrost liczby pracowników i użycia RAM/CPU. W klasycznym stosie LAMP przeglądarka otwiera 6–8 połączeń na użytkownika, a PHP generuje strony, odczytując dane z MySQL. Przy tysiącach równoczesnych użytkowników Apache może wyczerpać pamięć i spowolnić przez stronicowanie.
Nginx i efektywność zasobów
Nginx jest znacząco bardziej efektywny CPU/pamięci. Nie tworzy nowego procesu/wątku na żądanie, a pojedyncze wątki obsługują wiele połączeń.
Typowo połączenie wymaga 100 KB – 1 MB RAM (zależnie od stanu). Na serwerze z 32 GB RAM model process-per-request (np. 100 MB/proces) skończy się na ok. 320 procesach, podczas gdy Nginx obsłuży setki tysięcy połączeń. To realnie obniża koszty w chmurze i kontenerach.
Konfiguracja i elastyczność
Różne podejścia do konfiguracji wpływają na wdrożenie i utrzymanie.
Apache: .htaccess i moduły
Apache pozwala na konfigurację per katalog przez .htaccess – bardzo wygodne w hostingu współdzielonym. Moduły ładowane dynamicznie można aktywować bez rekompilacji.
Nginx: spójna konfiguracja centralna
Nginx nie wspiera .htaccess, dzięki czemu eliminuje narzut ciągłego sprawdzania plików. Moduły zwykle włączane są na etapie kompilacji (dostępne też dynamiczne), a składnia oparta na blokach server i location jest prosta i przewidywalna.
Porównanie elastyczności
Apache bywa przystępniejszy dla początkujących (zwłaszcza z .htaccess), natomiast Nginx oferuje spójność i prostotę, które cenią administratorzy w środowiskach produkcyjnych.
Obsługa równoczesnych połączeń i problem C10K
Wysoka współbieżność to standard w serwisach mobilnych, społecznościowych i streamingowych.
Problem C10K – znaczenie
Problem C10K historycznie ograniczał tradycyjne serwery procesowe. Nginx powstał właśnie po to, by tę barierę przełamać, i dziś efektywnie działa znacznie powyżej 10 tys. połączeń.
Zdolności Nginx przy dużej liczbie połączeń
Nginx bez trudu skaluje się do setek tysięcy, a nawet milionów połączeń dzięki nieblokującej pętli zdarzeń i niskiemu narzutowi pamięciowemu.
W przeciwieństwie do modeli process/thread-per-request, event-driven Nginx lepiej wykorzystuje ten sam sprzęt przy szczytach ruchu i mniejszej liczbie przełączeń kontekstu.
Praktyczne implikacje dla witryn o wysokim ruchu
Nginx można uruchomić na słabszym sprzęcie przy tym samym obciążeniu, gdzie Apache wymagałby większych zasobów. Mniej przełączeń kontekstu = niższe opóźnienia i wyższa responsywność nawet w godzinach szczytu.
Funkcjonalność bezpieczeństwa i ochrona
Oba serwery są dojrzałe i bezpieczne – poziom ochrony zależy głównie od poprawnej konfiguracji.
Bezpieczeństwo Apache
Apache oferuje mod_security z elastycznymi regułami i kontrolą dostępu, dzięki czemu można filtrować złośliwe żądania i egzekwować granularne polityki.
Bezpieczeństwo Nginx
Najważniejsze mechanizmy Nginx, które pomagają chronić serwer przy dużym ruchu:
- Rate limiting – kontrola liczby żądań z jednego źródła,;
- Podstawowe mechanizmy łagodzenia DDoS – ochrona przed zalewem zapytań,;
- Wydajna obsługa SSL/TLS – bezpieczna komunikacja przy niskim narzucie zasobów.
Oba serwery wspierają SSL/TLS i mogą być elementem skutecznej strategii anty‑DDoS; wybór rozwiązania warto oprzeć o wydajność i model konfiguracji.
Obsługa zasobów i formaty konfiguracji
To, jak serwer mapuje URI na zasoby, wpływa na wydajność i elastyczność routingu.
Apache – interpretacja oparta na systemie plików
Apache mapuje żądania na fizyczne ścieżki (bloki <Directory>, <Files>) lub URI (blok <Location>). Gdy ścieżka nie pasuje do struktury plików, używa się Alias.
Nginx – interpretacja oparta na URI
Nginx jako serwer i proxy operuje głównie na URI, a na system plików tłumaczy dopiero przy serwowaniu. Główne bloki to server (host) i location (fragment URI). Brak .htaccess upraszcza i przyspiesza przetwarzanie.
Przypadki użycia i rekomendacje
Poniżej zebraliśmy typowe scenariusze, które ułatwiają decyzję:
Kiedy Nginx jest lepszą opcją
W tych sytuacjach Nginx zwykle zapewni najlepszy efekt:
- Bardzo wysoki ruch i wysoka współbieżność – architektura event‑driven skuteczniej skaluje się pod presją,;
- Serwowanie plików statycznych – wbudowane buforowanie, niskie opóźnienia i wysoka przepustowość,;
- Architektury mikrousług i API – naturalna rola reverse proxy, routing i load balancing,;
- Chmura i kontenery – minimalne zużycie pamięci i CPU przekłada się na niższe koszty.
Kiedy Apache jest lepszą opcją
W poniższych przypadkach Apache może być praktyczniejszy:
- Wymagana kompatybilność z .htaccess – konfiguracja per katalog bez dostępu do rdzenia,;
- Bogaty ekosystem modułów – dynamiczne ładowanie bez rekompilacji,;
- Aplikacje legacy – projekty tworzone pod Apache i mod_php.
Jeśli pracujesz lokalnie lub z narzędziami ekosystemu Apache, pozostaje on solidnym wyborem.
Wytyczne oparte na ruchu witryny
Prosty przelicznik pomaga dobrać serwer do wolumenu odwiedzin:
- < 1 000 odwiedzin/dzień – Apache będzie najprostszy w zarządzaniu;
- 1 000–10 000 odwiedzin/dzień – Apache lub LiteSpeed to rozsądne opcje;
- > 10 000 odwiedzin/dzień – Nginx lub LiteSpeed zapewnią najlepszą wydajność.
Wspólne wdrażanie – Nginx jako reverse proxy
Nie trzeba wybierać wyłącznie jednego rozwiązania. Popularnym podejściem jest Nginx przed Apache jako reverse proxy.
W tej konfiguracji Nginx przyjmuje żądania, serwuje statyki i przekazuje dynamiczne (np. PHP) do Apache. Redukuje to obciążenie Apache, usuwa wąskie gardła i ułatwia skalowanie poziome (więcej backendów + równoważenie w Nginx).
Praktyczne wyniki testów wydajnościowych
Poniższe wyniki pokazują różnice między serwerami w typowych scenariuszach:
Statyki: porównanie przepustowości
Test ApacheBench dla 10 000 żądań i 100 równoczesnych użytkowników (wyższe = lepsze):
| Serwer | Żądania na sekundę |
|---|---|
| Lighttpd | 8645 żąd./s |
| Nginx | 7589 żąd./s |
| Apache | 7508 żąd./s |
W ruchu „wybuchowym” Nginx uzyskał 202,19 żąd./s przy 175,8 ms opóźnienia, a Apache 199,80 żąd./s przy 180,2 ms.
Dynamika: Apache mod_php vs Nginx PHP‑FPM
Różnice w stabilności i opóźnieniach pod obciążeniem:
| Konfiguracja | Maks. opóźnienie | Timeouty |
|---|---|---|
| Apache + mod_php | 10 s | 205 |
| Nginx + PHP‑FPM | 320,16 ms | 0 |
Ranking ogólnej wydajności
Uśredniona, znormalizowana punktacja wydajności:
| Serwer | Wynik |
|---|---|
| Nginx | 97,5% |
| OpenLiteSpeed | 97,2% |
| LiteSpeed | 95,4% |
| Lighttpd | 94,8% |
| Caddy | 93,6% |
| Apache | 82,1% |
Nginx wyróżnia się wszechstronnością, zwłaszcza przy dużych plikach i wysokiej współbieżności; OpenLiteSpeed jest blisko w obciążeniach mieszanych.
WordPress: praktyczne rozważania
WordPress historycznie powstał dla stosu LAMP (Linux, Apache, MySQL, PHP) – sprawdzonego i open source.
Architektury LAMP i wyzwania wydajności
Przeglądarka zwykle otwiera 6–8 połączeń, PHP składa stronę „w locie”, MySQL dostarcza dane. LAMP radzi sobie do setek równoczesnych użytkowników, ale nagłe skoki ruchu wywołują wąskie gardła: (1) Apache – wysokie koszty na połączenie, ryzyko wyczerpania pamięci; (2) PHP/MySQL – po przekroczeniu RPS użytkownicy czekają.
Przejście na LEMP (Nginx)
Zastąpienie Apache serwerem Nginx w stosie LEMP redukuje narzut na pamięć i pozwala utrzymać stałą, niską zajętość RAM przy tysięcznych współbieżnościach.
Nginx lepiej serwuje statyki i upraszcza cache, odciążając warstwę aplikacji i poprawiając UX. Możesz użyć Nginx na wszystkich węzłach WWW lub wstawić go przed Apache jako reverse proxy – statyki z Nginx, PHP przez Apache.
Nginx i WordPress.com
Nginx obsługuje WordPress.com – jedną z największych platform blogowych – co potwierdza jego zdolność do pracy z dużymi obciążeniami WordPressa.