Co to jest serwer WWW i jak odpowiada na zapytania przeglądarki?

Serwer WWW (World Wide Web) stanowi fundamentalny element infrastruktury internetowej, umożliwiając użytkownikom dostęp do treści stron internetowych poprzez przeglądarki.

Serwer WWW to system łączący dedykowany sprzęt i wyspecjalizowane oprogramowanie, którego zadaniem jest przechowywanie, przetwarzanie i dostarczanie plików stron do przeglądarek za pośrednictwem protokołów HTTP i HTTPS.

Mechanizm pracy opiera się na modelu klient‑serwer: przeglądarka wysyła żądanie HTTP, serwer analizuje je i odsyła odpowiedź. Artykuł prezentuje strukturę serwerów WWW, ich komponenty, protokoły oraz przebieg obsługi zapytań przeglądarki.

Definicja i znaczenie serwera WWW w infrastrukturze internetowej

Serwer WWW (serwer internetowy, web server) to oprogramowanie obsługujące żądania protokołu HTTP w sieci World Wide Web, działające na komputerze połączonym z internetem. Serwer WWW pracuje 24/7 i może obsługiwać setki lub tysiące jednoczesnych połączeń, zapewniając nieprzerwaną dostępność zasobów.

Znaczenie serwera WWW jest kluczowe: bez niego internet w obecnej formie nie mógłby istnieć. Serwery WWW są fundamentem działania stron www, usług streamingowych, mediów społecznościowych i aplikacji online, wspierając komunikację, dostęp do informacji i rozwój usług cyfrowych.

Najczęstsze zastosowania serwerów WWW obejmują między innymi:

• strony firmowe i portale informacyjne,
• blogi i serwisy contentowe,
• sklepy internetowe i systemy e‑commerce,
• złożone aplikacje webowe i systemy CMS,
• serwisy edukacyjne oraz platformy komunikacyjne.

Historia serwerów WWW sięga 1990 roku i laboratorium CERN. Tim Berners‑Lee zbudował pierwszy serwer WWW, przeglądarkę oraz strony opisujące projekt, kładąc podwaliny pod dzisiejszą sieć.

Architektura i komponenty serwera WWW

Serwer WWW składa się z warstwy sprzętowej i programowej, które współpracują, by zapewnić niezawodne działanie usługi.

W warstwie sprzętowej kluczowe są:

• wydajny procesor,
• duża ilość pamięci RAM,
• szybkie dyski (np. SSD/NVMe),
• niezawodna karta sieciowa.

W warstwie programowej znaczenie mają:

• system operacyjny serwera (np. Linux, Windows Server),
• oprogramowanie serwerowe Apache, Nginx, LiteSpeed,
• narzędzia do zarządzania, monitoringu i logowania,
• konfiguracja decydująca o wydajności, niezawodności i bezpieczeństwie.

Serwer HTTP jako kluczowy element obsługi żądań

Serwer HTTP obsługuje żądania i generuje odpowiedzi. Standardowo nasłuchuje na porcie 80 (HTTP) oraz porcie 443 (HTTPS). Interfejs CGI i późniejsze technologie umożliwiły generowanie dynamicznych treści, często z użyciem baz danych.

Serwer HTTP interpretuje żądania, lokalizuje zasoby, przetwarza je (gdy trzeba) i odsyła odpowiedź z właściwym kodem statusu. Gdy nie można zrealizować żądania, wysyłany jest kod błędu.

Najczęstsze kody błędów, które może odesłać serwer, to:

• 404 (Not Found) – żądany zasób nie istnieje,
• 403 (Forbidden) – brak uprawnień do zasobu,
• 504 (Gateway Timeout) – brak odpowiedzi od serwera pośredniczącego.

Funkcje dodatkowe serwera WWW

Oprócz serwowania treści, serwery WWW oferują rozbudowane funkcje administracyjne i bezpieczeństwa:

• logi – rejestr działań ułatwiający monitoring i diagnostykę;
• uwierzytelnianie – kontrola dostępu do zasobów na podstawie tożsamości;
• równoważenie obciążenia – dystrybucja ruchu na wiele serwerów w celu skrócenia czasu odpowiedzi;
• limitowanie przepustowości – kontrola szybkości odpowiedzi i ochrony przed nadużyciami.

Protokół HTTP – fundament komunikacji serwer‑klient

Protokół HTTP definiuje zasady komunikacji między klientem i serwerem. Gdy użytkownik wpisuje adres URL, przeglądarka wysyła żądanie do serwera, który analizuje je i odsyła odpowiedź.

HTTP działa domyślnie na porcie 80 i określa metody, nagłówki oraz strukturę wiadomości, które umożliwiają transfer treści i sterowanie zachowaniem połączenia.

Model żądanie‑odpowiedź

Żądanie HTTP składa się z metody (np. GET, POST, PUT, DELETE), adresu URL, nagłówków i opcjonalnego ciała (payload). Odpowiedź zawiera status, nagłówki oraz ciało z żądaną treścią.

Metody HTTP – GET i POST

Metoda GET służy do pobierania danych bez modyfikacji stanu i przekazuje parametry w URL (po znaku „?”), rozdzielając je „&”. Przykład: https://twojadomena.pl/buty-skorzane?kolor=czarny&skora=naturalna&strona=3.

Metoda POST przesyła dane w ciele żądania (niewidoczne w URL), dlatego lepiej nadaje się do danych wrażliwych i większych. GET wybieramy do pobierania (filtrowanie, paginacja), a POST do tworzenia/przesyłania danych (rejestracja, logowanie, płatności).

Nagłówki HTTP

Nagłówki HTTP przekazują metadane i informacje sterujące (po stronie klienta i serwera). Pomagają określać typ treści, język, zasady cache, autoryzację czy ciasteczka.

Przykładowe nagłówki spotykane w praktyce to:

• Content-Type – typ danych w ciele odpowiedzi (np. text/html),
• Cache-Control – reguły buforowania po stronie klienta i proxy,
• Accept-Language – preferencje językowe klienta,
• Authorization – dane autoryzacyjne do zasobów chronionych,
• Set-Cookie – ustawienie ciasteczek po stronie klienta.

System DNS i rozwiązywanie nazw domen

System DNS (Domain Name System) zamienia łatwe do zapamiętania nazwy domen na numeryczne adresy IP, które identyfikują komputery w sieci. Dzięki DNS wpisujemy www.example.com, a przeglądarka automatycznie odnajduje właściwy serwer.

Każdy serwer ma unikalny adres IP. DNS pozwala ukryć złożoność numerów IP pod domenami czytelnymi dla ludzi, co umożliwia sprawną nawigację w sieci.

Proces działania DNS

Gdy przeglądarka nie ma odpowiedzi w cache, rozpoczyna rekursywne wyszukiwanie. Kroki procesu są następujące:

1. Zapytanie trafia do rekurencyjnego resolvera DNS (zwykle operatora lub lokalnego systemu),
2. resolver odpyta serwery root, by ustalić właściwą strefę TLD,
3. następnie skontaktuje się z serwerami TLD (np. .pl, .com),
4. na końcu uzyska rekord od serwera autorytatywnego dla danej domeny,
5. przeglądarka otrzyma docelowy adres IP i nawiąże połączenie.

Pełny cykl obsługi zapytania przeglądarki

Gdy użytkownik chce załadować stronę, przeglądarka znajduje serwer hostujący pliki, dokonując tłumaczenia domeny na adres IP (DNS), a następnie wysyła żądanie HTTP.

Serwer WWW analizuje żądanie, przetwarza je i odsyła odpowiedź do klienta. Klient aktywnie wysyła żądania; serwer pasywnie na nie czeka i obsługuje je po otrzymaniu.

Etapy przetwarzania żądania

Na przykładzie adresu: http://www.alamakota.pl/tomijerry.html przebieg wygląda następująco:

1. Przeglądarka identyfikuje protokół, domenę i nazwę pliku (zasobu),
2. wysyła zapytanie do DNS o adres IP dla domeny alamakota.pl,
3. po uzyskaniu IP nawiązuje połączenie z serwerem i wysyła żądanie HTTP,
4. serwer lokalizuje zasób tomijerry.html (lub generuje go dynamicznie),
5. odsyła odpowiedź z kodem statusu, nagłówkami i treścią (np. HTML),
6. przeglądarka renderuje stronę i wyświetla ją użytkownikowi.

Ten kompleksowy cykl umożliwia działanie stron internetowych, aplikacji webowych i usług sieciowych.

Rozróżnienie treści statycznej i dynamicznej

Treść statyczna (HTML, CSS, obrazy) jest pobierana z dysku i wysyłana do klienta bez zmian. Treść dynamiczna powstaje „na żądanie” – serwer wykonuje logikę aplikacyjną, zapytania do bazy i generuje wynik dostosowany do kontekstu użytkownika.

Popularne oprogramowanie serwerów WWW

W statystykach wykorzystania serwerów WWW wg Netcraft (kwiecień 2023) odnotowano: nginx – 26,23% (292 527 297), Apache – 20,68% (230 706 481), Cloudflare – 10,17% (113 441 471), OpenResty – 7,78% (86 755 371).

Poniżej zestawienie danych w formie tabeli:

Oprogramowanie	Liczba serwerów	Udział rynku (%)
nginx	292 527 297	26,23
Apache	230 706 481	20,68
Cloudflare	113 441 471	10,17
OpenResty	86 755 371	7,78

Apache HTTP Server

Apache to dojrzały, popularny serwer działający od 1995 roku na licencji Apache 2.0. Wspiera Windows, Linux, macOS i systemy Unix‑owe, a konfiguracja opiera się na plikach tekstowych i bogatych modułach.

Kluczowe cechy Apache:

• bogaty ekosystem modułów – elastyczna konfiguracja, kontrola dostępu, filtry treści;
• obsługa WebSocket i reverse proxy – wszechstronne integracje i scenariusze wdrożeń;
• hosty wirtualne i cache – segmentacja usług i poprawa wydajności;
• świetna dokumentacja i społeczność – łatwiejsze rozwiązywanie problemów.

NGINX

NGINX („Engine X”) to otwartoźródłowy serwer o wysokiej wydajności (od 2004 r., licencja BSD 2‑klauzulowa). Wspiera Windows, Linux, macOS i Unix, a konfiguracja ma prostą składnię.

Najważniejsze atuty NGINX:

• niskie zużycie zasobów – lekka architektura i wysoka współbieżność;
• wbudowany cache i load balancing – rdzeniowe wsparcie skalowania poziomego;
• zaawansowane bezpieczeństwo – filtrowanie, rate limiting, ochrona przed atakami DDoS;
• wydajne SSL/TLS – szybka terminacja i obsługa szyfrowania;
• skalowanie – świetna obsługa równoczesnych połączeń i duży ruch.

NGINX bywa nawet dwukrotnie szybszy od Apache w scenariuszach wysokiej współbieżności.

Internet Information Services (IIS)

Internet Information Services (IIS) to rola serwera w systemach Windows, umożliwiająca obsługę witryn WWW i FTP. Nie jest instalowana domyślnie – wymaga doinstalowania i konfiguracji adresu IP oraz portu pod kątem ruchu klient‑serwer.

Bezpieczeństwo – HTTP i HTTPS

Komunikacja między przeglądarką a serwerem może odbywać się po HTTP lub HTTPS. Port 80 jest domyślny dla HTTP, a port 443 dla HTTPS i szyfrowanej transmisji.

HTTPS (Hypertext Transfer Protocol Secure) wykorzystuje protokół SSL/TLS i zapewnia poufność oraz integralność danych. Ruch jest szyfrowany i trudny do podsłuchania.

Najważniejsze różnice praktyczne:

• port – HTTP używa 80, HTTPS używa 443;
• szyfrowanie – brak w HTTP, pełne w HTTPS (SSL/TLS);
• bezpieczeństwo danych – HTTPS chroni hasła, płatności i dane osobowe;
• wizerunek i SEO – przeglądarki oznaczają HTTP jako „niezabezpieczone”, a HTTPS jest rekomendowane.

Szyfrowanie i bezpieczeństwo danych

Ponad 95% stron WWW korzysta z HTTPS, co ogranicza ryzyko przechwycenia danych i manipulacji treścią. Wymaga to wdrożenia certyfikatu SSL/TLS na serwerze i jego właściwego utrzymania.

Model klient‑serwer w kontekście serwerów WWW

Architektura klient‑serwer dzieli role: klient żąda usług, serwer je świadczy. Połączenie opisują protokoły TCP/IP. Klient nawiązuje połączenie, wysyła żądanie i oczekuje odpowiedzi.

Najczęściej spotykane serwery w tym modelu to:

• serwer WWW,
• serwer pocztowy,
• serwer plików,
• serwer aplikacji.

Warianty architektury klient‑serwer

W zależności od podziału zadań spotykamy różne warianty:

• architektura dwuwarstwowa – przetwarzanie i składowanie danych w jednym module;
• architektura trójwarstwowa – wydzielenie warstwy logiki od warstwy danych;
• architektura wielowarstwowa – rozproszenie logiki, danych i usług na wiele modułów.

Architektura wielowarstwowa jest standardem we współczesnych aplikacjach webowych, zapewniając lepszą skalowalność, bezpieczeństwo i łatwiejsze utrzymanie.

Rola serwerów WWW w ewolucji internetu i współczesnym web

Serwery WWW przekształciły internet z projektu akademickiego w globalną sieć informacji i usług. System WWW od początku miał ułatwiać współdzielenie wiedzy i koordynację pracy rozproszonych zespołów.

Hipertekst i hiperłącza umożliwiły nieliniową nawigację. Koncepcja ta czerpie z wcześniejszych projektów (HES, Xanadu, NLS), sięgając inspiracją do „Memexu” Vannevara Busha.

W biznesie serwery WWW automatyzują procesy, obniżają koszty, wspierają współpracę i bezpieczeństwo danych, a także umożliwiają rozwój nowych technologii i usług.

Wymagania funkcjonalne i techniczne dla nowoczesnych serwerów WWW

Skuteczny serwer WWW musi łączyć odpowiednie zasoby sprzętowe i oprogramowanie.

Wymagania sprzętowe obejmują:

• wydajny procesor,
• odpowiednio dużą pamięć RAM,
• szybkie dyski (SSD/NVMe),
• stabilne i szybkie łącze sieciowe.

Wymagania programowe obejmują:

• system operacyjny dostosowany do obciążenia i modelu utrzymania,
• serwer HTTP (np. Apache, Nginx),
• monitoring, logowanie i alertowanie,
• procedury backupu i odtwarzania.

Nowoczesne serwery WWW powinny zapewniać następujące możliwości:

• SSL/TLS – szyfrowanie transmisji i obsługa certyfikatów;
• ochrona przed atakami DDoS – mechanizmy limitowania i filtrowania ruchu;
• wydajność i niskie opóźnienia – krótki TTFB i sprawna obsługa równoległych połączeń;
• skalowanie horyzontalne – równoważenie obciążenia w klastrach i w chmurze;
• automatyzacja – deployment CI/CD i zarządzanie konfiguracją;
• konteneryzacja i orkiestracja – wsparcie dla Docker i Kubernetes.